Według nauk buddyjskich nie ma trwałej, niezmiennej jaźni ani duszy, która przenika z jednego życia do drugiego. Zamiast tego odradza się ciągły strumień świadomości i formacji mentalnych, znany jako skandhy . Te skandhy obejmują naszą formę fizyczną, doznania, percepcje, formacje mentalne i samą świadomość.
Kiedy ktoś umiera, skandhy ulegają dezagregacji i przestają istnieć w swojej obecnej formie. Jednakże nasiona karmy, czyli zamierzonych działań, które zgromadziliśmy w ciągu życia, pozostają. Te nasiona karmiczne dają początek nowemu zestawowi skandh, które manifestują się jako nowe życie.
Tak więc, chociaż nie ma niezmiennego „ja”, które przechodzi z jednego życia do drugiego, istnieje ciągłość świadomości i doświadczenia, które są przenoszone w procesie odrodzenia. Ta ciągłość pozwala na doświadczanie konsekwencji naszych działań w jednym życiu w kolejnych życiach.
Pojęcie anatta ma kluczowe znaczenie w naukach buddyjskich i jest postrzegane jako podstawowa prawda, którą należy urzeczywistnić, aby osiągnąć wyzwolenie z cyklu odrodzenia i cierpienia (samsara).
Oto kilka kluczowych argumentów i wyjaśnień potwierdzających buddyjską doktrynę reinkarnacji bez nieśmiertelnej duszy:
1. Niedwoistość umysłu i materii :Buddyzm podkreśla wzajemne powiązania i nietrwałość wszystkich zjawisk, w tym umysłu i materii. Umysł i świat fizyczny są postrzegane jako nierozłączne, stale powstające i przemijające chwila po chwili. Nie ma ustalonej lub oddzielnej istoty, która przetrwałaby niezależnie od tego przepływu doświadczenia.
2. Współzależne powstawanie (Pratītyasamutpāda). :Ta koncepcja wyjaśnia, w jaki sposób zjawiska powstają w zależności od siebie, bez niezależnego i trwałego „ja”. Tak jak nasiono rodzi roślinę, a roślina daje początek nowym nasionom, tak samo proces odrodzenia zależy od warunków i przyczyn wprawionych w ruch przez poprzednie działania i formacje mentalne.
3. Karma i odrodzenie :Według nauk buddyjskich karma jest prawem przyczyny i skutku, które rządzi procesem odrodzenia. Nasze działania (dobre lub złe) tworzą w umyśle ślady lub nasiona karmiczne, które warunkują przyszłe doświadczenia i okoliczności odrodzenia. Te wzorce karmiczne nie są przywiązane do ustalonej jaźni, ale raczej manifestują się jako rozwijające się wzorce naszego życia.
4. Pięć skandh i brak jaźni Jak wspomniano wcześniej, skandhy to pięć składników składających się na nasze doświadczenie:forma, wrażenia, percepcje, formacje mentalne i świadomość. Buddyzm twierdzi, że nie ma trwałej, niezmiennej jaźni oddzielonej od tych skandh. Poczucie siebie jest raczej iluzją stworzoną przez lgnięcie do tych nietrwałych zjawisk i utożsamianie się z nimi.
5. Wyzwolenie poprzez nieprzywiązanie :Celem praktyki buddyjskiej jest kultywowanie mądrości, współczucia i nieprzywiązania, co prowadzi do uświadomienia sobie prawdziwej natury rzeczywistości i wyzwolenia z cyklu odrodzenia. Wolności tej nie można osiągnąć poprzez osiągnięcie trwałej duszy, ale poprzez przekroczenie iluzji siebie i zrozumienie współzależności wszystkich zjawisk.
Podsumowując, doktryna buddyjska sprzeciwia się istnieniu niezmiennej, transcendentalnej duszy, potwierdzając jednocześnie ciągłość świadomości i prawo karmy w procesie reinkarnacji. To zrozumienie jest podstawą nauk buddyjskich o wyzwoleniu z cierpienia i dążeniu do przebudzenia.