Teoria rutynowych działań (RAT) to teoria socjologiczna, która wyjaśnia, dlaczego dochodzi do określonych przestępstw lub wykroczeń, patrząc na przecięcie trzech elementów w określonym czasie i przestrzeni:
- Zmotywowany przestępca
- Odpowiedni cel
- Brak zdolnego opiekuna
Sprawca to osoba lub grupa osób motywowana do popełnienia przestępstwa. Motywacje mogą się różnić, np. korzyści ekonomiczne (np. rabunek) lub uznanie społeczne (np. wandalizm). Tymczasem odpowiednie cele to ludzie, przedmioty lub miejsca, które są podatne na przestępstwa ze względu na swoje cechy fizyczne lub społeczne (np. izolowany dom, niestrzeżony parking lub starsza osoba spacerująca samotnie nocą). I wreszcie kompetentni opiekunowie to ludzie, którzy potrafią i chcą chronić ludzi lub mienie (np. ochroniarze, policjanci, a nawet sąsiedzi, którzy czuwają nad swoim otoczeniem).
Aby doszło do przestępstwa, muszą zaistnieć wszystkie trzy elementy. Jeżeli brakuje choćby jednego elementu, prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa jest mniejsze. Na przykład, jeśli na danym obszarze nie ma odpowiednich celów, nawet jeśli istnieją zmotywowani przestępcy i brakuje zdolnych opiekunów, nadal jest mało prawdopodobne, aby doszło do przestępstwa.
RAT koncentruje się na codziennych wzorcach i rutynach przestępców oraz możliwościach popełnienia przestępstwa, które wynikają z tych rutyn. Argumentuje, że przestępczość jest wynikiem normalnych interakcji i zachowań społecznych i że jest bardziej prawdopodobne, że do niej dojdzie, gdy występuje zbieżność motywowanych przestępców, odpowiednie cele i brak zdolnych opiekunów.
Związek z teorią racjonalnego wyboru
Teoria czynności rutynowych jest podobna do teorii racjonalnego wyboru w tym sensie, że obie teorie zakładają, że przestępcy dokonują racjonalnych wyborów dotyczących tego, czy popełnić przestępstwo, czy nie. Istnieją jednak również pewne kluczowe różnice między obiema teoriami.
- Zakres i cel :Teoria racjonalnego wyboru koncentruje się na indywidualnym podejmowaniu decyzji, podczas gdy RAT koncentruje się na kontekście społecznym, w którym dochodzi do przestępstw lub wykroczeń.
- Założenia behawioralne :Teoria racjonalnego wyboru zakłada, że jednostka kieruje się własnym interesem i kalkuluje koszty i korzyści popełnienia przestępstwa. I odwrotnie, RAT nie ogranicza się do tego ekonomicznego modelu podejmowania decyzji. Uwzględnia także czynniki społeczne i kulturowe, takie jak wpływ rówieśników, normy społeczne i wybory dotyczące stylu życia, które mogą wpływać na decyzje o popełnieniu określonych rodzajów przestępstw.
Perspektywy te uzupełniają się, gdy są stosowane do zrozumienia zachowań przestępczych. Teoria racjonalnego wyboru podkreśla indywidualne podejmowanie decyzji, podczas gdy teoria rutynowych działań skupia się na szerszym kontekście, w którym te decyzje są podejmowane. Razem stanowią one przydatne ramy dla badaczy do analizowania wzorców przestępczości i opracowywania strategii ograniczania przestępczości.