Volgens de boeddhistische leringen bestaat er geen permanent, onveranderlijk zelf of ziel die van het ene leven naar het andere overgaat. In plaats daarvan is wat herboren wordt een continue stroom van bewustzijn en mentale formaties, bekend als de skandha's . Deze skandha's omvatten onze fysieke vorm, sensaties, percepties, mentale formaties en bewustzijn zelf.
Wanneer een persoon sterft, vallen de skandha's uiteen en houden ze op te bestaan in hun huidige vorm. De zaden van karma, of opzettelijke handelingen, die tijdens het leven zijn verzameld, blijven echter bestaan. Deze karmische zaden geven aanleiding tot een nieuwe reeks skandha's, die zich manifesteren als nieuw leven.
Dus hoewel er geen onveranderlijk zelf is dat van het ene leven naar het andere overgaat, is er wel een continuïteit van bewustzijn en ervaring die wordt overgedragen via het proces van wedergeboorte. Deze continuïteit zorgt ervoor dat de gevolgen van onze daden in het ene leven in volgende levens kunnen worden ervaren.
Het concept van anatta staat centraal in de boeddhistische leringen en wordt gezien als een fundamentele waarheid die gerealiseerd moet worden om bevrijding te bereiken uit de cyclus van wedergeboorte en lijden (samsara).
Hier zijn enkele belangrijke argumenten en verklaringen die de boeddhistische leer van reïncarnatie zonder onsterfelijke ziel ondersteunen:
1. Non-dualiteit van geest en materie :Het boeddhisme benadrukt de onderlinge verbondenheid en vergankelijkheid van alle verschijnselen, inclusief de geest en de materie. De geest en de fysieke wereld worden gezien als onafscheidelijk, voortdurend ontstaan en verdwijnen, van moment tot moment. Er is geen vaste of afzonderlijke entiteit die onafhankelijk van deze ervaringsstroom blijft voortbestaan.
2. Afhankelijke oorsprong (Pratītyasamutpāda) :Dit concept legt uit hoe verschijnselen ontstaan in een afhankelijke relatie met elkaar, zonder een onafhankelijk of duurzaam zelf. Net zoals een zaadje een plant voortbrengt, en de plant nieuwe zaden voortbrengt, zo hangt ook het proces van wedergeboorte af van de omstandigheden en oorzaken die in gang zijn gezet door eerdere acties en mentale formaties.
3. Karma en wedergeboorte :Volgens de boeddhistische leringen is karma de wet van oorzaak en gevolg die het proces van wedergeboorte regeert. Onze daden (goed of slecht) creëren indrukken of karmische zaden in de geest, die toekomstige ervaringen en wedergeboorteomstandigheden bepalen. Deze karmische afdrukken zijn niet verbonden met een vast zelf, maar manifesteren zich eerder als de zich ontvouwende patronen van ons leven.
4. Vijf skandha's en geen-zelf Zoals eerder vermeld zijn de skandha’s de vijf aggregaten waaruit onze ervaring bestaat:vorm, sensaties, percepties, mentale formaties en bewustzijn. Het boeddhisme beweert dat er geen permanent, onveranderlijk zelf bestaat dat los staat van deze skandha's. Het zelfgevoel is eerder een illusie die wordt gecreëerd door vast te houden aan en zich te identificeren met deze vergankelijke verschijnselen.
5. Bevrijding door niet-gehechtheid :Het doel van de boeddhistische beoefening is het cultiveren van wijsheid, mededogen en niet-gehechtheid, wat leidt tot het besef van de ware aard van de werkelijkheid en de bevrijding uit de cyclus van wedergeboorte. Deze vrijheid wordt niet bereikt door het verwerven van een permanente ziel, maar door het transcenderen van de illusie van het zelf en het begrijpen van de onderlinge afhankelijkheid van alle verschijnselen.
Samenvattend pleit de boeddhistische doctrine tegen het bestaan van een onveranderlijke, transcendentale ziel, terwijl ze de continuïteit van het bewustzijn en de wet van karma door het proces van reïncarnatie bevestigt. Dit begrip is fundamenteel voor de boeddhistische leringen over bevrijding van lijden en het nastreven van ontwaken.