Σύμφωνα με τις βουδιστικές διδασκαλίες, δεν υπάρχει μόνιμος, αμετάβλητος εαυτός ή ψυχή που να μεταναστεύει από τη μια ζωή στην άλλη. Αντίθετα, αυτό που ξαναγεννιέται είναι ένα συνεχές ρεύμα συνείδησης και νοητικών σχηματισμών, γνωστό ως skandhas . Αυτά τα σκάντα περιλαμβάνουν τη φυσική μας μορφή, τις αισθήσεις, τις αντιλήψεις, τους νοητικούς σχηματισμούς και την ίδια τη συνείδησή μας.
Όταν ένα άτομο πεθαίνει, τα σκάντα διασπώνται και παύουν να υπάρχουν στην τρέχουσα μορφή τους. Ωστόσο, οι σπόροι του κάρμα, ή οι σκόπιμες ενέργειες, που έχουν συσσωρευτεί κατά τη διάρκεια της ζωής παραμένουν. Αυτοί οι καρμικοί σπόροι δημιουργούν ένα νέο σύνολο σκάντας, που εκδηλώνονται ως μια νέα ζωή.
Επομένως, ενώ δεν υπάρχει αμετάβλητος εαυτός που να περνά από τη μια ζωή στην άλλη, υπάρχει μια συνέχεια συνείδησης και εμπειρίας που προωθείται μέσω της διαδικασίας της αναγέννησης. Αυτή η συνέχεια είναι που επιτρέπει τις συνέπειες των πράξεών μας σε μια ζωή να βιωθούν σε επόμενες ζωές.
Η έννοια του anatta είναι κεντρική στις βουδιστικές διδασκαλίες και θεωρείται ως μια θεμελιώδης αλήθεια που πρέπει να πραγματοποιηθεί προκειμένου να επιτευχθεί η απελευθέρωση από τον κύκλο της αναγέννησης και του πόνου (σαμσάρα).
Ακολουθούν ορισμένα βασικά επιχειρήματα και εξηγήσεις που υποστηρίζουν το βουδιστικό δόγμα της μετενσάρκωσης χωρίς αθάνατη ψυχή:
1. Μη Δυαδικότητα Νου και Ύλης :Ο Βουδισμός τονίζει τη διασύνδεση και τη μονιμότητα όλων των φαινομένων, συμπεριλαμβανομένου του νου και της ύλης. Ο νους και ο φυσικός κόσμος θεωρούνται αχώριστοι, συνεχώς αναδύονται και χάνονται στιγμή τη στιγμή. Δεν υπάρχει σταθερή ή ξεχωριστή οντότητα που να επιμένει ανεξάρτητα από αυτή τη ροή εμπειρίας.
2. Εξαρτημένη προέλευση (Pratītyasamutpāda) :Αυτή η έννοια εξηγεί πώς προκύπτουν φαινόμενα σε μια εξαρτημένη σχέση μεταξύ τους, χωρίς έναν ανεξάρτητο ή διαρκή εαυτό. Ακριβώς όπως ένας σπόρος παράγει ένα φυτό και το φυτό γεννά νέους σπόρους, έτσι και η διαδικασία της αναγέννησης εξαρτάται από τις συνθήκες και τις αιτίες που τέθηκαν σε κίνηση από προηγούμενες ενέργειες και νοητικούς σχηματισμούς.
3. Κάρμα και Αναγέννηση :Σύμφωνα με τις βουδιστικές διδασκαλίες, το κάρμα είναι ο νόμος της αιτίας και του αποτελέσματος που διέπει τη διαδικασία της αναγέννησης. Οι ενέργειές μας (καλές ή κακές) δημιουργούν αποτυπώματα ή καρμικούς σπόρους στο μυαλό, που ρυθμίζουν μελλοντικές εμπειρίες και συνθήκες αναγέννησης. Αυτά τα καρμικά αποτυπώματα δεν συνδέονται με έναν σταθερό εαυτό αλλά μάλλον εκδηλώνονται ως τα εκτυλισσόμενα μοτίβα της ζωής μας.
4. Five Skandhas και No-Self :Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τα σκάντα είναι τα πέντε αθροίσματα που συνθέτουν την εμπειρία μας:μορφή, αισθήσεις, αντιλήψεις, νοητικοί σχηματισμοί και συνείδηση. Ο Βουδισμός ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει μόνιμος, αμετάβλητος εαυτός ξεχωριστός από αυτά τα σκάντα. Μάλλον, η αίσθηση του εαυτού είναι μια ψευδαίσθηση που δημιουργείται από την προσκόλληση και την ταύτιση με αυτά τα μόνιμα φαινόμενα.
5. Απελευθέρωση μέσω μη προσκόλλησης :Ο στόχος της βουδιστικής πρακτικής είναι να καλλιεργήσει τη σοφία, τη συμπόνια και τη μη προσκόλληση, οδηγώντας στη συνειδητοποίηση της αληθινής φύσης της πραγματικότητας και στην απελευθέρωση από τον κύκλο της αναγέννησης. Αυτή η ελευθερία δεν επιτυγχάνεται με την επίτευξη μιας μόνιμης ψυχής αλλά με την υπέρβαση της ψευδαίσθησης του εαυτού και την κατανόηση της αλληλεξάρτησης όλων των φαινομένων.
Συνοψίζοντας, το βουδιστικό δόγμα υποστηρίζει την ύπαρξη μιας αμετάβλητης, υπερβατικής ψυχής, ενώ επιβεβαιώνει τη συνέχεια της συνείδησης και τον νόμο του κάρμα μέσω της διαδικασίας της μετενσάρκωσης. Αυτή η κατανόηση είναι θεμελιώδης για τις βουδιστικές διδασκαλίες για την απελευθέρωση από τα βάσανα και την επιδίωξη της αφύπνισης.